Üz siniri iflici (Bell parezi) üzün bir tərəfində ani başlayan əzələ zəifliyi və ya tam iflic ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu problem üz sinirinin (7-ci kəllə-beyin siniri) zədələnməsi nəticəsində yaranır və adətən müvəqqəti olur.
Üz Siniri İflicinin Səbəbləri
Üz siniri iflicinin dəqiq səbəbi tam bilinməsə də, əsasən aşağıdakı faktorlar təsir edə bilər:
1. Viral infeksiyalar
- Herpes Simpleks (dodaq və ağız yaralarına səbəb olan virus)
- Zona virusu (Varicella-Zoster)
- Qrip virusları
- Epşteyn-Barr virusu (mononükleoz xəstəliyi yaradan virus)
- Sitomeqalovirus
Bu viruslar sinir toxumasına hücum edərək onun iltihabına və şişməsinə səbəb ola bilər.
2. Soyuqdəymə və Külək
Üz sinirinin soyuğa məruz qalması (məsələn, güclü küləkdə qalmaq və ya kondisioner qarşısında oturmaq) sinirin funksiyasına təsir edə bilər.
3. Autoimmun Xəstəliklər
Bəzi immun sistem pozğunluqları (məsələn, Guillain-Barré sindromu) sinirlərə hücum edərək üz siniri iflicinə səbəb ola bilər.
4. Şəkərli Diabet
Şəkər xəstələrində sinirlərin zədələnmə riski daha yüksəkdir.
5. Hamiləlik və Hormonal Dəyişikliklər
Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər və maye yığılması üz sinirinə təzyiq göstərə bilər.
6. Travma və ya Cərrahi Əməliyyatlar
Baş və ya qulaq nahiyəsinə olan travmalar, beyin cərrahiyyəsi və ya diş əməliyyatları sinir zədələnməsinə səbəb ola bilər.
Simptomlar
Üz siniri iflicinin əsas əlamətləri adətən qəfil başlayır və aşağıdakı simptomlarla müşayiət olunur:
✔ Üzün bir tərəfində qəfil zəiflik və ya iflic
✔ Göz qapağını tam bağlaya bilməmək
✔ Ağızın bir tərəfə əyilməsi
✔ Göz yaşının və tüpürcəyin azalması və ya artması
✔ Dad duyğusunda dəyişikliklər (xüsusilə dilin ön hissəsində)
✔ Qulaqda səsə həssaslıq (hiperakuziya)
✔ Çeynəmə və danışıq çətinliyi
Bəzi xəstələrdə əvvəlcə qulaq nahiyəsində ağrı hiss edilə bilər. Simptomlar adətən 24-48 saat ərzində tam formalaşır.
Diaqnostika
Üz siniri iflici diaqnozu əsasən xəstənin şikayətləri və nevroloji müayinə əsasında qoyulur. Müalicəni düzgün istiqamətləndirmək üçün aşağıdakı testlər tətbiq edilə bilər:
🔹 Elektromioqrafiya (EMQ) – Sinirin fəaliyyətini qiymətləndirir.
🔹 MRT və ya KT (Kompüter Tomoqrafiyası) – Şiş, insult və digər nevroloji problemləri istisna etmək üçün.
🔹 Qan testləri – Şəkər, infeksiya və otoimmün xəstəlikləri yoxlamaq üçün.
Müalicə Yolları
Müalicə xəstəliyin ağırlıq dərəcəsinə və səbəbinə görə dəyişir. Bell parezində adətən 3-6 həftə ərzində sağalma müşahidə olunur.
1. Dərman Müalicəsi
💊 Kortikosteroidlər (Prednizolon, Deksametazon) – Sinirin iltihabını azaldır və sağalma prosesini sürətləndirir.
💊 Antiviral Dərmanlar (Açiklovir, Valasiklovir) – Əgər səbəb virus infeksiyasıdırsa, istifadə oluna bilər.
💊 Ağrıkəsicilər (İbuprofen, Parasetamol) – Qulaq və üz ağrılarını azaltmaq üçün.
2. Fizioterapiya və Reabilitasiya
🏋 Üz əzələləri üçün məşqlər – Əzələlərin aktivliyini qorumağa kömək edir.
🧑⚕️ Masaj və Fizioterapiya – Üz sinirinin bərpasını sürətləndirə bilər.
💡 Elektrik Stimulyasiyası – Sinir funksiyasını bərpa etmək üçün tətbiq edilə bilər.
3. Evdə Baxım və Alternativ Müalicə
🌞 Gözləri qorumaq – Göz quruluğunu önləmək üçün süni göz yaşı damcıları istifadə olunmalıdır.
💆 İsti kompres və yüngül masaj – Sinirin qan dövranını yaxşılaşdırmağa kömək edir.
🥦 Sağlam qidalanma və vitaminlər (B12, B6, Omega-3) – Sinir bərpasını dəstəkləyir.
4. Cərrahi Əməliyyat (Çox Nadir Hallarda)
Əgər üz siniri ciddi zədələnibsə və müalicəyə cavab vermirsə, sinirin funksiyasını bərpa etmək üçün cərrahi müdaxilə edilə bilər.
Üz Siniri İflicinin Proqnozu və Sağalma Müddəti
📅 Xəstələrin əksəriyyəti 3-6 həftə ərzində yaxşılaşmağa başlayır və tam sağalma 3-6 ay ərzində mümkündür.
✅ 85%-dən çox xəstədə heç bir qalıcı problem olmur.
⚠ Lakin bəzi hallarda (xüsusilə ağır və ya gec müalicəyə başlanan hallarda) üz əzələlərində zəiflik, asimmetriya və ya tiklər qala bilər.
Üz Siniri İflicinin Qarşısını Necə Almaq Olar?
✔ Soyuq və küləkdən qorunun – Üzünüzü isti saxlamaq üçün şarf və ya papaq istifadə edin.
✔ İmmuniteti gücləndirin – Sağlam qidalanma, C və B vitaminləri qəbul edin.
✔ Virus infeksiyalarından qorunun – Xüsusilə herpes və qrip viruslarından ehtiyatlı olun.
✔ Stressi azaldın – Çünki stress immunitet sistemini zəiflədərək sinir xəstəliklərinə səbəb ola bilər.
Nəticə
Üz siniri iflici qəfil başlayır və üzün bir tərəfində zəiflik və ya tam hərəkətsizliklə xarakterizə olunur. Əksər hallarda müalicə ilə tam sağalma mümkündür. Əgər belə bir vəziyyət yaranarsa, vaxtında həkimə müraciət etmək və düzgün müalicə almaq sağalma şansını artırır.
Üz Siniri İflicində Fizioterapiya və Reabilitasiya
Üz siniri iflicində (Bell parezi) fizioterapiya və reabilitasiya mühüm rol oynayır. Fizioterapiya üz əzələlərinin aktivliyini bərpa etməyə, sinirin sağalma prosesini sürətləndirməyə və üzün asimmetriyasını azaltmağa kömək edir. Müalicəyə erkən başlamaq daha yaxşı nəticələr əldə etməyə imkan verir.
Fizioterapiyanın Faydaları
✅ Üz əzələlərində gərginliyi azaldır
✅ Sinirin qan dövranını yaxşılaşdırır
✅ Əzələlərin zəifləməsinin qarşısını alır
✅ Üz hərəkətlərini bərpa edir
✅ Asimmetriyanı azaldır
Fizioterapiyanın Əsas Üsulları
1. Üz Əzələləri Üçün Məşqlər
Üz siniri iflici zamanı üz əzələləri zəifləyir və hərəkət qabiliyyəti azalır. Xüsusi məşqlər əzələləri stimullaşdıraraq onların gücünü artırmağa kömək edir.
Sadə üz məşqləri:
🔹 Qaşları qaldırın və endirin – Alnınızı qırışdırmağa çalışın.
🔹 Gözləri yumun və açın – Göz qapaqlarınızı möhkəm bağlayıb açın.
🔹 Gülümsəyin – Dodaqlarınızı yana doğru çəkin.
🔹 Dodaqları büzün – Öpüş hərəkəti edin.
🔹 Yanağı şişirdin və havanı saxlayın – Yavaş-yavaş buraxın.
🔹 Güzgü qarşısında məşq edin – Üz hərəkətlərinizə nəzarət etməyə kömək edər.
🔹 Məşqləri gündə 3-4 dəfə, hər biri 10-15 dəfə təkrarlayın.
2. Masaj və Manual Terapiya
Masaj qan dövranını yaxşılaşdırır və əzələlərin elastikliyini artırır.
✔ Barmaq uclarınızla üz əzələlərinə yüngül dairəvi hərəkətlərlə masaj edin.
✔ Göz ətrafı, yanaq və çənə bölgəsinə diqqət edin.
✔ Masaj zamanı isti yağlardan (zeytun yağı, lavanda yağı) istifadə etmək faydalı ola bilər.
3. Elektrik Stimulyasiyası (Elektroterapiya)
Elektroterapiya metodları sinir fəaliyyətini stimullaşdırmaq üçün istifadə olunur.
✔ TENS (Transkutan Elektrik Sinir Stimulyasiyası) – Sinirin aktivliyini artırmağa kömək edir.
✔ EMG-bazlı biofeedback terapiya – Xəstənin üz əzələlərinin hərəkətini izləyərək daha effektiv məşq etməsinə kömək edir.
⚠ Qeyd: Elektroterapiya yalnız həkim və ya fizioterapevt nəzarəti altında tətbiq edilməlidir.
4. İsti və Soyuq Kompreslər
✔ İsti kompreslər qan dövranını yaxşılaşdırır və əzələləri rahatladır.
✔ Soyuq kompreslər isə sinirin iltihabını azaltmaq üçün istifadə oluna bilər.
🔹 İsti kompresi 10-15 dəqiqə ərzində üzə tətbiq edin.
5. Akupunktur və Alternativ Müalicələr
Bəzi xəstələrdə akupunktur müalicəsi sinir funksiyalarının bərpasına kömək edə bilər. Akupunktur qan dövranını artırır və sinirin regenerasiyasını sürətləndirir.
Fizioterapiyaya Nə Zaman Başlamaq Lazımdır?
🕒 Fizioterapiyaya mümkün qədər tez, ideal olaraq iflicin başlanmasından 7-10 gün sonra başlamaq tövsiyə olunur.
🛑 Çox erkən mərhələdə elektroterapiya tətbiq etmək sinirin tam bərpasına mane ola bilər.
Sağalma Müddəti
📅 Yüngül hallarda 3-6 həftə ərzində sağalma müşahidə olunur.
📅 Daha ağır hallarda isə tam bərpa 3-6 ay və ya daha uzun çəkə bilər.
Nəticə
Üz siniri iflicində fizioterapiya sağalma müddətini sürətləndirən mühüm bir müalicə üsuludur. Üz məşqləri, masaj, elektroterapiya və isti kompreslər düzgün tətbiq edildikdə, üz əzələlərinin funksiyası daha tez bərpa oluna bilər.
