Məsaməli sümük mənasını verən osteoporoz, sümük sıxlığının azalması nəticəsində sümüklərin zəiflədiyi və kövrəkləşdiyi bir xəstəlikdir. Osteoporozda sümük toxumasının, həmçinin qalınlığının azalması, sümüklərin zəifləməsinə və daha asan qırılmasına səbəb olur. Osteoporoz, sıxlığın azalması və keyfiyyətinin pisləşməsi nəticəsində sümüklərin incələşməsi, gücünü itirməsi və kövrəkləşməsi kimi də təyin edilə bilər. Bədənin çox sümük itirdiyi zaman, çox az sümük meydana gəldiyi zaman və ya hər ikisi baş verə bilər.
Osteoporoz nədir?
Osteoporoz sümüklərdə mineral sıxlığın azalması nəticəsində sümük kütləsinin və strukturunun dəyişdiyi, sümüklərin zəif və kövrək olduğu bir sümük xəstəliyidir. Sümüklər güclü kollagen lifləri ilə bağlanmış minerallardan, əsasən kalsium duzlarından ibarət strukturlardır. Sümük strukturunun pisləşməsi ilə bədən sümük toxumasını daim udur və əvəz edir.
Köhnə sümük toxuması osteoklastlar adlanan hüceyrələr tərəfindən parçalanır və osteoblastlar adlanan hüceyrələr tərəfindən istehsal olunan yeni sümük materialı ilə əvəz olunur. Osteoporozda köhnə sümüyün bədəndən çıxarılması ilə yeni sümük əmələ gəlməsi davam edə bilmir və sümük qırıqları və bununla bağlı problemlər yaranır.
Donqar bellik, boy qısalması, ən kiçik qəza və ya zədə zamanı belə sümüklərin asanlıqla qırılması, bel ağrısı kimi hallar osteoporozun ümumi klinik əlamətləridir. Bu simptomlar osteoporozdan əziyyət çəkən insanlarda olur, lakin osteoporoz bəzən heç bir əlamət göstərmədən irəliləyə bilər.
Ümumiyyətlə qadınlarda və 65 yaşdan yuxarı insanlarda görülən osteoporoz, sümük keyfiyyətini gücləndirmək üçün dərmanlar və fiziki müalicə tətbiqləri kimi müalicə üsullarını ehtiva edir. Sümük keyfiyyətini gücləndirmək üçün D vitamini və kalsium olan qidalarla birlikdə əlavələr də osteoporozun müalicəsində təsirli olur.
Osteoporoza səbəb olan nədir?
Osteoporoz (sümük itkisi) sümük kütləsinin pisləşməsi nəticəsində sümüklər kövrək olduqda baş verir. Sümüklərdə bu pozğunluğun əsas səbəbi kalsium çatışmazlığıdır. Kalsium duzları və minerallardan ibarət olan sümüklər bədəndə kalsium çatışmazlığı olduqda qırılmağa başlayır. Kalsium çatışmazlığı ilə yanaşı, cinsiyyət, qocalıq, genetik, siqaret, hərəkətsizlik, menopoz, xroniki xəstəliklər, hormon səviyyələri və istifadə edilən bəzi dərmanlar da osteoporoza səbəb olur.
Osteoporoza səbəb olan şərtlər aşağıdakılardır:
- Aşağı kalsium və D vitamini çatışmazlığı
- Cins (qadınlarda ümumi)
- Yaş faktoru
- Genetik faktor
- Siqaret və spirtli içkilərin istifadəsi
- Hərəkətsizlik
- Menopoz
- Xroniki xəstəliklər
- Hormon səviyyələri
- Bəzi dərmanların istifadəsi
- Yemək pozğunluğu (anoreksiya nervoza)
- Xərçəng
Osteoporozun (sümük əriməsi) əlamətləri hansılardır?
Osteoporozun ilk ümumi simptomu sümüklərin qəfil və asan qırılmasıdır. Bu sınıq ən kiçik qəza və ya yaralanma zamanı belə baş verə bilər. Sümüklərin asan qırılması ilə yanaşı boyda qısalma, donqar və şiddətli bel ağrıları osteoporozun əlamətləri arasındadır.
Sümük əriməsi ilə xarakterizə olunan osteoporozun simptomları aşağıdakılardır:
- Ani və asan sümük qırıqları
- Boyda qısalma
- Onurğanın əyilmə (kifoz) və deformasiyası
- Şiddətli bel və boyun ağrısı
Osteoporoz necə müalicə olunur?
Osteoporozun müalicəsinin məqsədi; Sümükləri gücləndirərək sümük keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və sınıqların qarşısını almaqdır. Bu baxımdan kalsium və D vitamini əlavələri, xüsusilə sümük keyfiyyətini yaxşılaşdıracaq dərmanlar verilir.
Osteoporozun müalicə üsullarına aşağıdakılar daxildir:
- Sümük əriməsini azaldan dərmanlar
- Sümükləri gücləndirmək üçün kalsium və D vitamini kimi əlavə müalicələr
- Sümükləri qorumaq üçün fiziki fəaliyyət və gəzinti
- Bədənin elastikliyini artırmaq və donqarlığın qarşısını almaq üçün fiziki məşğələ
- Sümüklərdə elastikliyi təmin etmək üçün ritmik hərəkətləri ehtiva edən rəqslər
- Osteoporoz riski yüksək olan yaşlı insanlar, yaşlarının irəliləməsi və duruş pozğunluqları və əzələlərin parçalanması səbəbindən inkişaf edən balanssızlıq problemləri səbəbiylə yıxılma riski yüksəkdir. Düşmə riskinin qarşısı alınaraq müxtəlif korsetlər kimi cihazlardan istifadə edilərək xəstələrin həyat keyfiyyəti artırılır.
Osteoporoz üçün nə yaxşıdır?
Osteoporoz üçün yaxşı olan qidalar kalsium və D vitamini ilə zəngin qidalardır. Bu qidalara süd, pendir, süd məhsulları, brokoli, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, soya, qoz-fındıq, sardina və qızılbalıq kimi balıqlar, əncir, portağal, göbələk, yulaf əzməsi və digər taxıllar daxildir. Bu qidaların istehlakı bədəndəki kalsium və D vitmini miqdarını artıraraq sümük sağlamlığını dəstəkləyir.
